Lucia Berlin, Instrukcja dla pań sprzątających (A Manual for Cleaning Women), tłum. Dobromiła Jankowska, W.A.B., Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa, 2017.
„Ameryka, jakiej nie znacie”, czytamy na okładce tomu opowiadań Lucii Berlin Instrukcja dla pań sprzątających. Jest to wybór kilkudziesięciu opowiadań Autorki wydawanych na przestrzeni kilku dekad.
Teksty są różnorodne, jak zróżnicowane i wypełnione wydarzeniami było życie Autorki. A Lucia Berlin bogato czerpie ze swoich przeżyć. Poznajemy zwykłych ludzi przy ich codziennych czynnościach, ich błędy, których nie chcą lub nie potrafią naprawić, ale także sytuacje zwrotne powodujące życiowe wolty lub zmianę dopiero niedawno podjętych decyzji.
Przez wiele opowiadań przewija się problem alkoholizmu i nieodwracalnych szkód, które powoduje. Dla mnie najbardziej dojmującym jest zaledwie czterostronicowa Niesforna, którego tytułowa postać jest zbyt słaba, aby próbować wyrwać się
z alkoholowego zaklętego kręgu i niemal całą energię skupia na tym, jak przechytrzyć najbliższych.
Sarkazm i ironia oraz fantastyczna umiejętność oddania dowcipu sytuacyjnego są wszechobecne w opisie rzeczywistości według Berlin. [...]Niektóre teksty mogą swoją powszedniością znudzić czytelnika, inne natomiast — oszołomić spostrzegawczością
i dosadnością opisu nawet najbanalniejszych sytuacji.
Czytelnik zwiedza oddział ratunkowy szpitala, śledząc Zapiski z ostrego dyżuru, 1977
(i kolejne), gdzie personel dwoi się i troi, aby ratować chorych, i gdzie w chwili nudy „wszyscy kochają kod niebieski. Wtedy ktoś umiera — zatrzymuje się jego serce, pacjent przestaje oddychać — ale zespół pogotowia może przywrócić mu życie
(i często to robi)”1.
Tytułowa Instrukcja dla pań sprzątających jest świetnie skonstruowanym wykładem postępowania dla personelu sprzątającego w prywatnych domach. Bohaterka, jadąc autobusem przez miasto i mijając domy swoich dawnych pracodawców, przywołuje różne sytuacje będące wykładnikiem savoir-vivre’u sprzątaczki oraz zestawem rad, jak dobrze przeżyć … manipulując pryncypałami.
Sarkazm i ironia oraz fantastyczna umiejętność oddania dowcipu sytuacyjnego są wszechobecne w opisie rzeczywistości według Berlin. Pod tym względem mistrzostwo świata stanowią niewątpliwie autobiograficzne Dr. H.A. Moynihan
z bezdyskusyjnie odlotową scenką na fotelu dentystycznym, a także 502, w czasie którego z trudem utrzymywałem książkę w ręku, zarykując się przy opisie skutków skądinąd niebezpiecznego wypadku drogowego.
Instrukcja dla pań sprzątających Lucii Berlin to inny obraz Ameryki niż ten, który widział Tom Hanks (zbiór Kolekcja nietypowych zdarzeń), a powyższe przykłady są jedynie wybranymi, moim zdaniem należącymi do najciekawszych, próbkami jej pisarstwa. Zaledwie w części oddają one wielość poruszanych tematów — życia
w Ameryce Płd. (Dobra i zła), niechcianych ciąż (Tygrysie kąski) czy też, przeciwnie, nowych miłości (Toda luna, todo año). Niektóre teksty mogą swoją powszedniością znudzić czytelnika, inne natomiast — oszołomić spostrzegawczością i dosadnością opisu nawet najbanalniejszych sytuacji. Dlatego też powybierajcie sobie co smakowitsze dania.
1 cytat pochodzi z opowiadania Zapiski z ostrego dyżuru, 1977.