Hermann Hesse, Peter Camenzind (niem.: Peter Camenzind), tłum. Edyta Sicińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 2001.
Oto jak zmienić swoje przeznaczenie. Wczesna powieść formacyjna młodego jeszcze wówczas pisarza pokazuje, jak determinacja i podążanie za wyznaczonym celem mogą zmienić życiowy bieg.
Głównej, tytułowej postaci dopisuje szczęście. Syn i wnuk chłopa pracuje na ojcowiźnie, a ponieważ jest jedynakiem, jego przyszłość wydaje się określona — przejęcie gospodarstwa po ojcu. Ponieważ jednak młodzieniec sprawnie posługuje się piórem, jego talent zostaje dostrzeżony przez miejscowego księdza, który bierze go do siebie na nauki. Tak oto zaczyna się nowa droga młodego człowieka. Pozwoli mu ona na odkrycie swoich talentów i zainteresowań, a także zderzy ze światem odmiennym od jego nastoletnich wyobrażeń.
Narracja z wdziękiem i świeżością prowadzi swojego bohatera chłonącego świat niczym gąbka. Naiwne i zdradzające brak doświadczenia postrzeganie rzeczywistości, miłosne rozterki, zawiedzione przyjaźnie oraz wartościowanie ludzi i zdarzeń emocjami język narracji odzwierciedla spontaniczną egzaltacją i częstą zmianą nastroju podkreślającą zachwyt lub rozczarowanie. W miarę dojrzewania styl się zmienia na spokojniejszy i coraz rzadziej pierwszoosobowy narrator daje upust swojej prostoduszności.
Jego [protagonisty] przeżycia kształtują w nim człowieka, którego w znacząco dojrzalszej formie dostrzegamy
w Harrym Hallerze, tytułowej postaci powieści Wilk stepowy.
W powieści łatwo dostrzec wątki autobiograficzne. Choć korzenie Petera Camenzinda i Hermanna Hessego są odmienne, cechy charakteru powieściowego protagonisty przypominają jego twórcę. Dojrzewając jako człowiek i kształtując się jako pisarz, młody historyk (tak powieściowy bohater definiuje swoje zainteresowania) coraz lepiej rozumie, co jest dla niego najważniejsze. Dostrzegamy w nim zwolennika prostych i klarownych wartości, szczerości i przyzwoitości, a jednocześnie przeciwnika gry pozorów, powierzchowności, nowobogackiej pazerności i życia na pokaz. Jego przeżycia kształtują w nim człowieka, którego w znacząco dojrzalszej formie dostrzegamy w Harrym Hallerze, tytułowej postaci najbardziej znanej powieści autora Wilk stepowy. Zmęczony blichtrem młody, ale ukształtowany już zawodowo i osobowościowo mężczyzna postanawia porzucić to, czego nie aprobuje (a czym Harry Haller otwarcie gardzi) i wrócić do rodzinnej wioski. Nie oznacza to jednak rezygnacji z wybranej drogi. Młody człowiek skupiając się na opiece nad starzejącym się ojcem, podobnie jak tytułowy Siddhartha poświęca się temu, co rzeczywiście istotne. Chce, by to, co kocha, dało siłę na przyszłość. Otwarte zakończenie nie pozostawia tu żadnych wątpliwości.
Warto zauważyć również podobieństwo powieściowego protagonisty do głównej postaci powieści Roberta Walsera Rodzeństwo Tanner. Obaj wydają się alter ego swoich twórców, obydwaj też są kształtującymi się osobowościowo autsajderami miłującymi przyrodę i podziwiającymi jej piękno w czasie samotnych wędrówek. Co charakterystyczne, Hesse przepięknymi treścią i formą opisami krajobrazów otwiera i zamyka powieść. Odzwierciedla w ten sposób okres dorastania swojego bohatera, spajając klamrą ten etap jego życia.
Zachowując staranny i świadomie stosowany język, napisany przed stu dwudziestu laty Peter Camenzind brzmi dziś staroświecko. To takie young adult początku dwudziestego wieku.
Przeczytaj też recenzję zbioru opowiadań Podróże senne.