Fonos. Zbrodnia po grecku. Antologia opowiadań kryminalnych, Wyd. Książkowe Klimaty, Wrocław, 2022.
Fonos to propozycja zabójstwa na trzynaście sposobów. Z chciwości, zemsty, poczucia sprawiedliwości, rozpaczy, czy też chęci wyrównania rachunków. Każda inna, a im pomysł fabuły bardziej oddalony od kryminalnej zagadki, tym staje się ciekawszy.
Po kryminały i powieści sensacyjne sięgam rzadko, nie od razu więc Antologia opowiadań kryminalnych autorów piszących po grecku wzbudziła moje zainteresowanie. Początkowo dawkowałem sobie owe historie po jednej dziennie, zazwyczaj przed snem. Po dłuższej przerwie pozostałe połknąłem w ciągu dwóch dni.
[Fonos to] żądza pieniądza, miłość, rozum, pragmatyczna decyzja biznesowa, niespełnienie, chciwość, rozczarowanie, pomszczenie krzywdy, siła presji społecznej, realizacja misji, zadośćuczynienie poczuciu sprawiedliwości, ślepa nienawiść, wina.
Zbiór prowadzi czytelnika przez różne obszary życia bohaterów, zagląda do miast i wsi, podgląda ludzi współczesnych oraz żyjących przed stu laty, czy wreszcie pisze o przeżyciach postaci nowoczesnych, liberalnie patrzących na rzeczywistość, by w kolejnym tekście przyjrzeć się rodzinie, dla której tradycja i obyczaje są ważniejsze niż uczucia i idące za nimi decyzje jej członków. Owo zróżnicowanie niewątpliwie stanowi o sile tego zbioru.
Czytając kolejne opowiadania, łatwo zauważyć zmieniający się styl i nastrój. Od tekstów krotochwilnych, gdzie zabójstwo podano (o, zgrozo!) w sposób lekki jak jedną z dziesiątek spraw towarzyszących prowadzeniu biznesu (Hotel Kalmuchos Christosa A. Chomenidisa), poprzez klasyczne, rzec by nawet, angielskie
prowadzenie narracji, gdy tropi się zabójcę pośród zamkniętego grona osób (otwierający tom List bez nadawcy Janisa Marisa), aż do całkowicie poważnych w wymowie odwołań do klanowych tradycji (Furadan Tanasisa Waltinosa), poczucia krzywdy i konieczności pomszczenia winowajcy (Do t’a pres kotssidete Dimostenisa Papamarkosa), czy też wojennych okrucieństw (Krzyż Andonisa Jeoriju). Warto zwrócić uwagę na ostatnie z wymienionych opowiadań. Jego autor wydał wcześniej w Polsce Album z opowieściami (więcej o książce), w którym nawiązuje do konfliktu cypryjskiego, charakteryzując skutki społeczne inwazji tureckiej na tę śródziemnomorską wyspę. Zamieszczone w omawianym tomie opowiadanie nawiązuje do tematu z Albumu…, stanowiąc jednocześnie najbardziej dramatyczną i bolesną w swym przekazie historię.
Gdyby spróbować hasłowo przedstawić każdą z trzynastu odsłon zadanej w Fonosie śmierci, zaproponowałbym: żądza pieniądza, miłość, rozum, pragmatyczna decyzja biznesowa, niespełnienie, chciwość, rozczarowanie, pomszczenie krzywdy, siła presji społecznej, realizacja misji, zadośćuczynienie poczuciu sprawiedliwości, ślepa nienawiść, wina. Omawiany tom opowiadań przynosi więc istotne zróżnicowanie formy i treści, często uciekając od tekstu gatunkowego do opowieści obyczajowej. Bez wątpienia ten ostatni czynnik podnosi jego wartość. Powątpiewam więc w blurbową trafność myśli Mariusza Czubaja umieszczonej na ostatniej stronie okładki.
Fonos. Zbrodnia po grecku prowadzi czytelnika przez grecką obyczajowość, tę dawniejszą i tę współczesną, przez dramatyczną historię odciśniętą w losach ludzi i dzisiejszy liberalizm. A że kończy się to śmiercią? C’est la vie.
Niniejszy artykuł stanowi obszerniejszą i zmienioną wersję tekstu, który pierwotnie ukazał się na łamach numeru 7-8/2022 Magazynu Literackiego Książki, a w momencie publikacji powyższej treści był dostępny w wersji elektronicznej na stronie wydawcy (tutaj).
Ilustrację zdjęciową stanowi fragment okladki omawianej książki.