Stanisław Godziński, W kręgu lamajskich legend i mitów, Wyd. Iskry, Warszawa, 1981.
Opracowanie W kręgu lamajskich legend i mitów w bardzo ciekawy sposób pokazuje, jak zmieniła się kultura ludów Mongolii, a szczególnie piśmiennictwo, pod wpływem rozprzestrzeniającego się na północ azjatyckiego kontynentu buddyzmu lamajskiego (pochodzącego z Tybetu).
Książkę otwiera wstęp, w którym Stanisław Godziński przedstawia zarys historii ludów mongolskich do XV w., kiedy to wierzenia zdominowane były oddawaniem czci zjawiskom natury (szamanizm), a sam kraj powoli kończył okres rozkwitu
i wkraczał w epokę osłabienia i rozpadu władzy centralnej. Na kolejnych stronach czytelnik otrzymuje wykład na temat buddyzmu indyjskiego, procesu jego przenikania na ziemie położone na północ od Himalajów i lamajskiej modyfikacji, by wreszcie poznać jego fundamentalny wpływ na kulturę i wiarę koczowników środkowej Azji.
Historiografia stanowi wyjątkowy przykład piśmiennictwa Mongołów. Autor pokazuje, jaki wpływ wywarł lamaizm na zmianę spojrzenia kronikarzy na dawne dzieje. Bardzo ciekawe wydaje się spostrzeżenie, że wraz z nadejściem nowej religii zmieniono rodowód największego średniowiecznego wodza koczowników Czyngis-chana, który w lamajskich opracowaniach zyskał indyjskich przodków.
Mongołowie pozostawili również bogate piśmiennictwo opiewające bohaterskie dzieje prawdziwych lub legendarnych postaci. Podobnie do kirgiskiego Manasa (tutaj) stanowią one kopalnię wiedzy o zwyczajach i wierzeniach ówczesnych mieszkańców, a także mentalności i wyobrażeniach o życiu i wszechświecie.
[Książka] stanowi ciekawy element przygotowań do zetknięcia się z kulturą Mongołów [i] pokazuje wiele nieoczywistych,
a zarazem niezwykle interesujących zjawisk w kulturze ludów środkowej Azji.
W ostatnim, czwartym rozdziale Stanisław Godziński cofa się do szamanizmu, powołując się jednak na stosunkowo nowe, XIX- i XX-wieczne dzieła literackie. Ich zawartość stanowią przede wszystkim opisy obrzędów i modlitw.
W kręgu lamajskich legend i mitów stanowi ciekawy element przygotowań do zetknięcia się z kulturą Mongołów. Silne wrażenie wywołuje łatwość akceptacji nowej wiary i jej asymilacja z miejscowymi wierzeniami. Podobieństwo mitów
o powstaniu świata, narodzinach człowieka czy wręcz grzechu pierworodnego do podań obecnych w innych obszarach naszej planety pokazuje, jak wiele wspólnego łączy myślenie ludów z zupełnie różnych kultur.
Wysoki poziom szczegółowości analizy wierzeń buddyjskich sprawia, że choć książka może stanowić bardzo interesującą pozycję dla historyków i miłośników Wschodu, poziom detaliczny ogranicza liczbę potencjalnych czytelników. Jednakże nie zmienia to faktu, że Stanisław Godziński pokazuje wiele nieoczywistych, a zarazem niezwykle interesujących zjawisk w kulturze ludów środkowej Azji, ilustrując je bogatym wyborem zdjęć.